تابستان و کودک شیرخوار

در تابستان نباید کودک را از شیر گرفت

     آب میوه و سبزى
     از ماه سوم به بعد حتى براى اطفالى که از شیر مادر تغذیه مى‌شوند، نوشیدن آب میوه و سبزى بسیار لازم است. البته هیچ‌وقت نباید براى خوراندن به این دسته از اطفال زیاد اصرار ورزید و به اِعمال زود متوسل شد. ولى چنانچه آنها به خوردن آب میوه و سبزى عادت کنند، کار از شیر گرفتن به مراتب آسان‌تر خواهد شد. از سن ۴ تا ۵ ماهگى باید سعى شود جاى غذاى ظهر از پستان را با آب میوه و سبزیجات پخته تعویض نمایند.
     باز گرفتن از شیر مادر
      غذاهائى مانند سبزیجات پخته و آب میوه و غیره به‌تدریج جانشین غذاى طبیعى طفل مى‌گردند. شیر پستان هم کم کم پس مى‌رود تا بالأخره از آخرین برنامهٔ غذائى حذف مى‌شود. معمولاً در طى این مراحل، هیچ‌گونه ناراحتى پیش نمى‌آید.
جانشین عذاهاى معمولى به‌جاى غذاى طبیعى طفل (شیر مادر) به ترتیب جدول زیر انجام مى‌گردد:
    ۴ تا ۵ ماهگى             ساعت ۶             ساعت ۱۰             ساعت ۱۴             ساعت ۱۸             ساعت ۲۲
    ش.م             ش.م             ش.م             ش.م             ش.م
    مرحله اول             ش.م             ش.م             ش.م             ش.م             ش.م
    مرحلهٔ دوم             ش.م             ش.م             غ.ض             ش.م
غ.ض             ش.م
غ.ض
    مرحلهٔ سوم             ش.م             غ.ض             غ.ض             غ.ض             ش.م
    مرحلهٔ چهارم             ش.م             غ.ض             غ.ض             غ.ض             غ.ض
    مرحلهٔ پنجم             غ.ض             غ.ض             غ.ض             غ.ض             غ.ض
       در این جدول: براى شیر مادر (ش.م) و براى غذاى ضمیمه (غ.ض) به‌عنوان علامت اختصارى تعیین گردیده.
در تعویض تدریجى شیر مادر با غذا، بسیار به‌جا است که پستان‌ها در فواصل معین به‌کار افتد.
در مرحلهٔ اول: وعدهٔ شیر ظهر را با غذا تعویض مى‌نمائیم، زیرا به تجربه ثابت شده که پستان در هنگام ظهر کمتر از سایر مواقع شیر دارد. و از سوى دیگر، غذاى کودک و غذاى سایر افراد خانواده را مى‌توان در یک وقت تهیه و سرو کرد.
در مرحلهٔ دوم: علاوه بر وعدهٔ غذاى (شیر) ظهر در وعدهٔ شب نیز غذاى معمولى جانشین آن مى‌نمائیم. عیبى که دارد این است که فاصلهٔ شب براى پستان زیاد مى‌شود به همین جهت مادرانى که داراى شیر فراون هستند، ترجیح مى‌دهند که وعدهٔ ساعت ۱۸ را با غذا تعویض نمایند، به‌خصوص در خانواده‌هائى که در این ساعت به سایر افراد خانواده شام داده مى‌شود.
در مرحلهٔ سوم: طفل فقط در هنگام صبح زود و در شب از پستان مى‌نوشد. حالا دیگر مادر مى‌تواند تمام روز هم از خانه دور باشد. از مرحلهٔ سوم به بعد، اگر شیر پستان کم است مى‌توان از هر دوى آن در یک وعده به طفل داد.
در مرحلهٔ چهارم: کودک در ظرف ۲۴ ساعت فقط یک‌بار از پستان تغذیه مى‌شود، آن هم صبح که پستان در استراحت شبانه، شیر کافى در خود جمع کرده است.
در مرحلهٔ پنجم: کودک را دیگر از شیر باز گرفته‌ایم.
وقتى با نتیجه‌گیرى خوب به مرحلهٔ ۴و ۵ رسیدیم و کودک غذاى خود را کافى و با کمال اشتهاء صرف مى‌کند، مادر مى‌تواند، فاصلهٔ شب را نیز طولانى‌تر نماید. اولین وعدهٔ غذاى صبح را کمى دیرتر داده، و به همین ترتیب وعده‌هاى دیگر را هم به عقب بیندازد، تا اینکه وعدهٔ آخر را به‌کلى از برنامه حذف کند. در زمستان مخصوصاً این تغییرات برنامهٔ تغذیهٔ طفل به خوبى انجام مى‌گیرد. زیرا در روزهاى کوتاه زمستان طفل دیرتر از خواب بیدار مى‌شود، و شب زودتر آرام مى‌گیرد. بنابراین وعده‌هاى غذا در این ساعات انجام مى‌شود: ۳۰/۷ و ۳۰/۱۱ و ۳۰/۱۵ و ۳۰/۱۹.
وقتى از پنج وعده غذا به چهار وعده مى‌رسیم، پس باید به هر وعده به مقدار غذا افزود، به نحوى که در مجموع مقدار غذاى طفل تغییرى حاصل نگردد. معیار سنجش مقدار غذاى مورد نیاز هر طفل بستگى به وزن بدن او دارد.
- دستور از شیر گرفتن طفل براى مادران شاغل:
مادرانى که در بیرون از خانه داراى شغلى هستند و فقط صبح زود و ظهر و شب به خانه مى‌آیند، برنامهٔ از شیر گرفتن طفل را باید به نحو دیگر ـ که در جدول زیر خواهد آمد انجام دهند:
    صبح زود             قبل از ظهر             ظهر             بعدازظهر             شب    
    ش.م             غ.ض             ش.م             غ.ض             ش.م    
    ش.م             غ.ض             غ.ض             غ.ض             ش.م    
    ش.م             غ.ض             غ.ض             غ.ض             غ.ض    
در این جدول نیز ش.م به معنى شیر مادر و غ.ض به معنى غذاى ضمیه مى‌باشد.
براى این دسته از مادران غیرممکن است در هر وعده غذاى طفل در منزل حاضر باشند و طفل خود را از پستان سیر نمایند. ناچار باید در شش ماههٔ اول 'طریقهٔ تغذیه از دو شیر' را انتخاب نمایند. در هر حال باید روزانه سه وهله براى شیردادن قرار دهند. اگر محل کار آنها به خانه نزدیک است، خواهند توانست حتى چهار وهله طفل را شیر دهند. علاوه بر صبح زود و شب، که در هر حال در منزل هستند، دوبار هم در اوقات روز با کسب یک اجازهٔ نیم ساعتى مى‌توانند خود را به طفل رسانده و او را تغذیه نمایند. زن سالم و نیرومند که کار وى زیاد مشکل نباشد به خوبى قادر به انجام آنچه توصیه شد، خواهد بود.
       مدت شیر دادن و باز گرفتن از شیر
کودک باید در اولین ۵ الى ۶ ماه زندگى خود، از پستان مادر تغذیه نماید. در سومین یک چهارم سال مى‌توان بدون آسیب، باز گرفتن از شیر یعنى از جانشین نمودن شیر مارد، به غذاى دیگرى شروع نمود. مدت مدیدى شیر دادن داراى هیچ‌گونه نفعى نیست بلکه براى کودک داراى ضرر مى‌باشد. چون پس از اولین سال زندگى به موادى احتیاج دارد که قبلاً در شیر مادر بوده و اکنون مادر نمى‌تواند در مقدار و اندازهٔ کافى به او تسلیم کند؛ بیش از همه آهن است که براى تشکیل استخوان لازم است. یک ضرب‌المثل قدیمى مى‌گوید: کودک باید وقتى از شیر گرفته شود که دندان در مى‌آورد.
       در تابستان نباید کودک را از شیر گرفت
در بعضى مواقع چنانچه کودک به سنى که باید از شیر گرفته شود هم رسیده است، باید از آن خوددارى کرد، و آن را به تأخیر و تعویق انداخت: هرگز در فصل گرم نباید طفل را از شیر گرفت، زیرا گرماى تابستان مى‌تواند در این موقع براى طفل خطرناک باشد. چون شیر گاو در تابستان به آسانى مى‌بُرد و براى کودکى که تاکنون عادت نداشته است ممکن است تولید ناراحتى گوارشى نماید. وقتى مسافرت یا تغییر مکانى نیز در پیش داریم، موقع مناسبى براى از شیر گرفتن طفل نیست. تغییر مکان براى او نیز ناراحت‌کننده خواهد بود. یکى از موانع دیگر که براى از شیر گرفتن طفل بسیار نامناسب است، وقتى است که طفل بیمار باشد. این بدیهى است که هیچگاه مادر، یک کودک بیمار را از شیر نخواهد گرفت. زیرا شیر مادر بهترین دارو است و در این موقعیت او نباید از این بهترین دارو محروم شود.
همچنین ممکن است به‌دلیلى اضطراى، مادر مجبور باشد از شیر دادن به طفل خوددارى نماید. مانند بیمار شدن ناگهانى یا عللى دیگر که مجبور به جدائى از طفل شود، این وضع هم براى کودک خطرناک خواهد بود و هم براى مادر یک ناراحتى ببار مى‌آورد یعنى موجب تراکم شیر مى‌شود و در نتیجه پستان بزرگ و سفت و دردناک مى‌گردد. ممکن است تب نیز عارض شود. در این صورت باید به پزشک مراجعه نمود. پزشک با تجویز دارو و مسهل‌ اقدام به کم کردن آب بدن مى‌کند. مسهل‌هاى قوى مانند روغن کرچک و غیره در ایام باردارى و شیردادن دستور اجتناب از آنها داده شده بود اکنون مورد استفاده قرار مى‌گیرد، اگر تراکم شیر صورت گرفته و تب عارض شده باشد، مادر باید بسترى شده، و پستان‌ها را بالا نگه‌دارد (بالا بند) و کمپرس سرد بگذارد. در این موقعیت مخصوصاً رعایت نظافت و بهداشت بسیار لازم است، هر چند مادر شیر نمى‌دهد. وقتى شیر در پستان متراکم مى‌شود خطر چرکى شدن غده‌ها و بروز التهاب زیاد است.
باز گرفتن از شیر به‌طور ناگهانى، براى طفل خوشایند نیست. در این موقع براى مادر فقط یک راه مى‌ماند، و آن این است که طفل از پستان خانم دیگرى تغذیه شود، یعنى یک دایه انتخاب گردد. سال‌ها است که از طرف کلینیک‌هاى کوکادن براى جذب دایه اقدام مى‌شود ولى اصلاً در این مورد همیشه تقاضا کمتر از عرضه مى‌باشد. قبل از آنکه کودک به دایه سپرده شود، باید قبلاً او را تحت معاینهٔ دقیق پزشک قرار داد. به‌خصوص آزمایش خون از او حتماً باید به‌عمل آید. همچنین یک عکسبردارى از ریه‌هاى دایه بسیار به‌جا خواهد بود.