عوامل موثر بر رشد کودکان

 عوامل موثر بر رشد کودکان شامل:

نژاد، عوامل هورمونی، تغذیه، عوامل جسمی و روانی هستند.

از میان این عوامل، هورمونها اهمیت ویژهای دارند. هورمونهای موثر در رشد، گوناگون هستند: هورمون تیروئید، هورمون رشد، هورمونهای استروژن، آندروژن.

دکتر رهام رهگشای متخصصان توصیه میکنند: اگر میخواهید بچه شما قد بکشد ... این روزها شایعه شده که قد ایرانیان رو به کاهش گذاشته. این گفته، هر پدر و مادری را به صرافت میاندازد که مراقب مسائل رشدی فرزند خود باشد و هرگونه عامل ناخواسته و تاثیرگذار که جلوی رشد کودکش را میگیرد از بین ببرد. در عین حال همیشه پدر و مادرها میخواهند فرزندانشان قد بلندتری داشته باشند چرا که فکر میکنند قد بلند نشانه سلامت است و در ورزش و همینطور زمینههای مختلف زندگی به موفقیت بیشتر منجر خواهد شد. برای همین سراغ چند متخصص رفتیم تا ببینیم بچهها برای داشتن قد مناسب نیاز به چه مراقبتهایی دارند.

هورمون تیروئید: هورمون تیروئید تاثیرات خود بر رشد را از دوران جنین شروع کرده و تا 3 سالگی ادامه میدهد. به دلیل این که این هورمون نمیتواند از جفت عبور کند، اگر در مراحل جنینی اختلالی در تولید این هورمون به وجود آید نوزاد از بدو تولد دچار کمکاری تیروئیدی و در نتیجه عقب ماندگی رشد جسمی و مغزی خواهد شد. امروزه یکی از آزمایشهای مهم بدو تولد، اندازه گیری هورمون تیروئید است.

هورمون رشد (GH): هورمون رشد از غده های در مغز به نام هیپوفیز پیشین ترشح میشود. این هورمون باعث رشد بیشتر و تقویت استخوانها خواهد شد و مهمترین عامل افزایش قد، در دوران رشدی هر فرد است. اگرچه میزان تولید هورمون رشد در بدن کاملا به مغز وابسته است اما میتوان با روشهایی تولید این هورمون را در مغز افزایش داد. برای افزایش ترشح هورمون رشد، سعی کنید کودکتان خواب کافی در طول شبانه روز داشته باشد. وعده های غذایی کم حجم و متعددتری به فرزندتان بدهید زیرا خوردن غذاهایی که دارای قند بالا هستند سبب ترشح انسولین بیشتر شده، در نتیجه این قند تبدیل به چربی شده و اضافه وزن کودکتان را سبب خواهد شد و در نهایت تولید هورمون رشد در بدن متوقف خواهد شد.

توصیه به مادران شیر مادر کاملترین و مهمترین منبع غذای کودک در 6 ماه اول است.

بعد از 6 ماه میتوانید به او غذای کامل بدهید. تا 3 سالگی کودکتان سعی کنید 6­5 وعده در روز به او غذا بدهید و در غذای او از شیر مادر، میوه، سبزیهای زرد، نارنجی، سبز، کدو حلوایی و ... طالبی، خرما، آلو، زردآلو و ... استفاده کنید. اگر کودکتان به بیماری مبتلا شد، باید برای او جبران رشد به تعویق افتادهاش یک وعده اضافی به او غذا بدهید.

سعی کنید به کودکتان ابراز علاقه و عشق کنید، زیرا بهبود عاطفی عاملی موثر بر رشد جسمی و ذهنی است.

عوامل موثر برای رشد کودک استانداردهای طبیعی برای قد کودکان 95 درصد نوزادان کامل قدی بین 55­45 سانتیمتر دارند که در یک سال اول زندگی 30­25 سانتیمتر افزایش خواهند داشت.

 در سال دوم میزان رشد بدن کاهش یافته و حدود 4 سانتیمتر در سال است. در سنین قبل از مدرسه هرسال افزایش قد ثابت است و 8­6 سانتیمتر در سال است. یعنی کودک 3 ساله قدی حدود 91 سانتیمتر و کودک 4 ساله قدی حدود 101 سانتی متر خواهد داشت. از 4 سالگی تا شروع سنین بلوغ رشد قدی کودک 7­5 سانتیمتر است.

در نوجوانی رشد قد بسته به جنسیت کودک تغییر میکند. متوسط افزایش قد در دختران 12­8 ساله 8 سانتیمتر و در پسران 14 ساله 10 سانتیمتر در سال است. این تغییرات ابتدا با طویل شدن اندامها شروع شده و با افزایش طول قطر تنه همراه است. لازم به ذکر است رشد طولی عمومی بین 22­17 سالگی با بسته شدن صفحات رشدی و یکنواخت شدن استخوانها پایان مییابد.

دلایل اختلالات رشدی از دیگر اختلالات رشد، انحراف استخوانها از زاویه های طبیعی مثل انحراف زانوها است که باید به طور جدی تحت درمان قرار گیرد. عوامل موثر بر این بیماری وراثت، تغذیه نامناسب، عدم ورود کلسیم کافی به بدن و کمبود ویتامینهایی مانند ویتامین D در سنین رشد است که برای جبرای آنها میتوان از لبنیات و آفتاب کافی بهره برد.

رشد قدی تابع عوامل مختلفی است که وراثت مهمترین آنهاست. اگر در بررسیهای عوامل موثر بر رشد، سایر عوامل بهغیر از وراثت، در حالت طبیعی قرار داشته باشند، باید از دستکاری بی مورد مثل داروهای هورمونی خودداری کرد. به خصوص که گاهی افزایش هورمون رشد در دوران بلوغ باعث افزایش قدی بیش از حد معمول میشود.

بچه ام چند وجبی باشد سالم است؟

وزن:وزن یک نوزاد طبیعی و به موقع دنیا آمده بین 3/5­ تا 2/5 کیلوگرم است.

 قد: قد نوزاد سالم به موقع دنیا آمده حدود 50 سانتیمتر است. نوزاد به مرور تا یک سالگی 25 سانتیمتر افزایش قد خواهد داشت.

دور سر: دور سر یک نوزاد سالم و به موقع دنیا آمده حدود 35 سانتی متر است. سپس در سه ماهه اول 6 سانتیمتر در سه ماهه دوم 3 سانتی متر و در 6 ماهه دوم 3 سانتیمتر به دور سر او اضافه خواهد شد. منحنی رشد مخصوص کودک خود را بکشید هدف اصلی از به کار بردن منحنی های رشد پی بردن به روند رشد کودک است که وزن کودک خود شاخص بسیار گویایی از سوء تغذیه کودک است.

مطابق با استانداردهای جهانی کودک زیر 3 سال باید هر 2 ماه یکبار وزن شود. اگر طی 2 ماه افزایش وزن نداشته باشد، رشد کودک دچار اختلال شده، توصیه میکنیم کودک زیر یک سال را هر ماه، کودک 2­-1 سال را هر 2 ماه و کودک 3-­2 ساله را هر 3 ماه وزن کنید.

«روی»، عنصر مسئول سوخت و سازی بدن به طور کلی مقدار روی موجود در بدن 2/5­ تا1/5 گرم است که بخش قابل توجهی از این مقدار در بافت عضلانی، استخوانها و کبد تجمع یافته و مقداری از آن هم در مو، ناخن و پوست است. در کشور ما کمبود روی شایع است و دیده شده کودکانی که کوتاهی قد تغذیه ای داشته باشند با مکمل روی رشد بهتری کرده اند.

منابع روی: به طور کلی منابع غذایی که حاوی پروتئین هستند منبع خوبی از روی هم هستند. جگر و انواع گوشت قرمز. گوشت سفید هم روی دارد اما نه به اندازه گوشت قرمز. تخم مرغ، لوبیا، عدس، غلات سبوسدار، لبنیات، مغزهای گردو، بادام، فندق و ... سعی کنید بیشتر از منابع حیوانی استفاده کنید زیرا جذب روی از منابع حیوانی به مراتب سادهتر از منابع گیاهی است.

شیر مادر هم شامل مقادیر قابل توجهی روی است که قابلیت جذب بالایی هم دارد

کوتاهی قد به خاطر مشکل تغذیه

دکتر علیرضا مرندی متخصص اطفال :کوتاهی قد در کشورهای در حال توسعه به دلیل کمبودهای تغذیهای به نسبت دیگر کشورها بیشتر مشاهده میشود. عوامل مختلفی نسبت به سالهای ابتدایی انقلاب بهبود قابل توجهی یافته اما هنوز در شرایط مطلوب قرار نگرفته. هر پدر و مادری باید بداند که فرزندش روی قد تاثیر میگذارند از جمله قد، نژاد و سلامت کلی اجتماع.

به والدین توصیه میشود از مراکز بهداشتی درمانی منحنی رشدی فرزند خود را بخواهند. البته در کمال تاسف باید متذکر شد این مراکز مانند سابق قد و وزن بچه ها را به طور مرتب و دقیق اندازه نمیگیرند که نقش نظارت وزارت بهداشت برکار اینگونه مراکز باید پررنگتر شود. همچنین مراکز بهداشتی باید به مادران آموزش دهند که برای رسیدن به قد و وزن متناسب کودک، چه ترفندهای تغذیهای و بهداشتی را پیاده کنند.

تعادل در تغذیه کودک بسیار مهم است و از روی همین منحنی ها است که میتوان کمبودهای تغذیه ای کودک را شناخت و اقدامات مکمل را به منظور بهبود تغذیه او انجام داد.

رشد با افزایش طول استخوان

دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپد: افرادی که مراقبت کودک را بر عهده دارند باید آشنایی دقیقی با الگوهای رشد طبیعی داشته باشند تا هرگونه انحراف از این الگوها را به سرعت شناسایی و تحت کنترل قرار دهند. در این رابطه منحنیهای رشدی که روی کارتهای بهداشتی مراکز بهداشت رسم میشوند کمک چشمگیری به والدین کودک میکنند.

رشد طولی کودکان از طریق افزایش طول استخوانهاست که به وسیله صفحات رشد استخوانی صورت میگیرد. عملکرد این صفحات رشد، تحت تاثیر تغذیه و هورمونهای متعددی از جمله هورمون رشد، هورمون جنسی، هورمون تیروئید و انسولین است. علاوه بر این هورمونهای متعدد، آسیب های موضعی مثل شکستگی ها، عفونت های استخوانی، ضربه های کوچک و مداوم هم میتواند تاثیرات به سزایی بر رشد استخوانها داشته باشد. بد نیست بدانید ابعاد فیزیکی کودک دائما در حال رشد است. بنابر این داشتن این اطلاعات مختصر میتوان ارزیابی دقیقی از وضعیت سلامت کودک خود داشت.

توصیه میکنیم شما والدین در اولین سال تولد هر ماه فرزندتان را توزین کنید و به محض این که احساس کردید رشد فرزندتان کند شده یا لاغری محسوس را در کودک خود دیدید، حتما به پزشک مراجعه کنید و توصیه های بهداشتی و پزشکی او را مو به مو اجرا کنید. لازم به یادآوری است که سرعت رشد وزنی به مراتب سریعتر از سرعت رشد قد و دور سر است. علاوه بر عوامل فوق الذکر رشد کودک به شدت تحت تاثیر عوامل محیطی یعنی شرایط اقتصادی، موقعیت جغرافیایی، نژاد، وضعیت فرهنگی و بهداشتی خانواده مهم است. یعنی اگر شما دوقلوهای همسان داشته باشید هریک را در شرایط محیطی مختلف بزرگ کنید، رشد جسمانی و روانی آنها متفاوت است.